اگرچه برگزاری نشست گامی مثبت و سازنده در جهت حل و فصل بحران سوریه است و اخضر ابراهیمی نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل از مشارکت ایران در این نشست تشکر کرده است، اما مسئله اصلی این است که با توجه به مواضع متضادی که بین چهار کشور وجود دارد دستیابی به یک راه‌حل مرضی‌الطرفین و در عین حال قابل‌قبول برای دولت و معارضان سوریه خیلی بعید به‌نظر می‌رسد زیرا ترکیه و عربستان از حامیان علنی و جدی معارضین سوریه هستند و مواضع تندی علیه نظام سیاسی سوریه اتخاذ کرده‌اند و حتی مصر هم بارها در اجلاس‌های مختلف به‌ویژه در اجلاس سران عدم‌تعهد به برکناری اسد از حکومت تأکید کرده است.
در مقابل جمهوری اسلامی ایران همواره به‌صورت شفاف از نظام سیاسی سوریه در مقابل معارضین حمایت کرده و بارها بر این موضع خود اصرار ورزیده است، بنابراین دستیابی به توافق مشهود و مشخص در نشست چهار جانبه تاحد زیادی سخت و پیچیده به‌نظر می‌رسد اگر چه جمع شدن این کشورها بر سر میز مذاکره پیرامون بحران سوریه که ضمن طولانی شدن بسیار خشونت‌آمیز هم شده است، می‌تواند گامی جدی در جهت حل و فصل آن تلقی شود زیرا بحران سوریه به‌گونه‌ای در حال جلو رفتن است که در کوتاه‌مدت نمی‌توان شاهد موفقیت نظام سیاسی سوریه در بازگرداندن آرامش کامل به کشورش بود و نمی‌توان چشم‌اندازی را برای موفقیت معارضین جهت ساقط کردن نظام حکومتی ترسیم کرد بنابراین ادامه وضعیت موجود موجب افزایش خشونت و درگیری و کشتار بیشتر است که به نفع هیچ‌یک از طرفین نیست ضمن اینکه منطقه خاورمیانه ظرفیت لازم برای مداخله بین‌المللی گسترده برای حل این بحران را ندارد.
در واقع اگر چه انتظارات از نشست چهار جانبه برای حل بحران سوریه زیاد نیست و حتی روزنامه الوطن سوریه نیز امکان تأثیرگذاری مثبت این نشست را به‌خاطر حمایت گسترده سه کشور شرکت‌کننده در این نشست از معارضان سوری را محدود و ضعیف ارزیابی کرده است اما واقعیت موجود سیاسی در سوریه به‌گونه‌ای رغم خورده است که این بحران را نمی‌توان به جز با روش‌های سیاسی و انجام مصالحه و مذاکره بین طرفین درگیر حل و فصل کرد.
موضع ایران در این مذاکرات حمایت از مردم و نظام سوریه و تأکید بر تداوم طرح اصلاحات بشار اسد، حمایت از طرح کوفی عنان و ضرورت توقف ارسال سلاح و اقدامات تروریستی گروه‌های مسلح و بی‌مسئولیت در سوریه است. در مقابل، سه کشور ترکیه، عربستان و مصر بر کناره‌گیری بشار اسد و حمایت از معارضین و ضرورت دخالت دادن آنها در ساختار نظام سیاسی سوریه تأکید دارند.
کشورهای غربی هم به‌رغم اینکه بیشترین حمایت را از معارضین سوری به‌عمل آورده‌اند ولی تقریباً از تلاش آنها برای سرنگونی سیاسی سوریه ناامید شده‌اند به‌طوری که آشکارا اعلام کرده‌اند به‌دلیل اختلاف جدی بین مخالفان نظام سیاسی سوریه هنوز جایگزین واقعی برای این نظام پیدا نکرده‌اند. در واقع تجربه حمایت غرب و برخی از کشورهای منطقه از معارضان سوری در روند حل بحران نتایج عکس داشته و با شدت یافتن حملات انتحاری و تروریستی علیه مراکز عمومی و مردم بی‌دفاع بر حجم خشونت‌ها افزوده شده است بنابراین درصورتی که این کشورها به حمایتشان از معارضان ادامه دهند زمان حل و فصل بحران سوریه طولانی‌تر و حجم خشونت‌ها و حرکات تروریستی افزایش خواهد یافت.
بنابراین به‌نظر می‌رسد با توجه به فعال شدن نماینده ویژه جدید دبیرکل و همچنین برگزاری نشست چهار جانبه در سطح معاونین وزرای خارجه و مثبت بودن نتایج آن و توافق به ادامه مذاکرات در سطح وزرای خارجه و همچنین با توجه به شرایط خاص بین‌المللی و منطقه‌ای، رویکرد سیاسی جهت حل بحران سوریه به‌عنوان رویکرد غالب درنظر گرفته شده و انتظار می‌رود با پذیرفتن واقعیات موجود درون سوریه و همچنین توجه به خاص و اراده مردم آن کشور گام‌های جدی و اساسی جهت حل و فصل بحران به‌نحوی که بخشی از ادعاها و توقعات حامیان طرفین بحران را هم تأمین نماید برداشته شود.
* استاد روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی
